Het zijn lange dagen in de werkplaats waar we aan de nieuwe samples werken. Om mijn tijd zo efficiënt mogelijk te besteden moet ik het proces vaak bijsturen om niet te veel met randzaken bezig te zijn. Het werktempo ligt hier anders en gezien de hoeveelheid werk die we moeten verrichten is het voor mij een race tegen de klok. Daarnaast heb ik enkele werknemers voor drie dagen tot mijn beschikking. Ze zullen daarna weer productie draaien voor exporteurs. In deze dagen wil ik dus zoveel mogelijk afronden. Aan de hand van door mij gemaakte schetsen en werktekeningen worden materialen uit te stelling getrokken en wordt het stalen frame in elkaar gelast. Dit is ook het leukste om te begeleiden. Het proces dat een product langzaam tot leven komt. Een voor een werken we de producten af tot een bepaald stadium. Tijdens mijn afwezigheid de komende weken zullen zij de afwerking verder verfijnen. Naast het werk aan de producten gaan we tussentijds op zoek naar een nieuwe kleur die ik wil doorvoeren. De industriële meubeltrend is langzaam op zijn retour en wil iets vernieuwends proberen. Verliep alles de eerste dagen ietwat stroperig en had ik er een hard hoofd in om alles gereed te krijgen, vandaag ben ik zeer content met wat we samen hebben bereikt. Vrijwel alles wat op mijn wensenlijstje staat is gerealiseerd tot op zekere hoogte. Het is voor nu mijn laatste dag hier in Jodhpur. Morgen vlieg ik richting Goa om daar een paar weken van de zon te genieten en zullen Joheb en Habib het proces verder voortzetten zoals uitgebreid is doorgenomen. Beiden zijn onder de indruk de technische en praktische kennis die ik bezit en vertrouwen volledig op mijn manier van handelen. Ben daar ontzettend dankbaar voor. De tijd en energie de zij in mij en The Soul of India steken is van onschatbare waarde. Hopelijk zal al het werk zijn vruchten afwerken in de komende maanden wanneer ik in Nederland weer op zoek ga naar geschikte afnemers. Als afsluiting van onze samenwerking in de afgelopen dagen willen ze mij graag mee uit eten nemen. Wanneer we Joheb in het centrum gedag zeggen en ik samen met Habib het laatste stukje door de smalle straten terug lopen naar het marktplein vraagt hij of ik nog even mee ga om zijn ouders te ontmoeten. Het ligt op de route dus waarom niet. Door een kleine toegangspoort kom ik terecht op een kleine binnenplaats waar het vol staat met vergane metalen producten bedekt onder een dikke laag stof. Het gebouw met meerdere verdiepingen welke via smalle stenen trappen te bereiken, staan grotendeels leeg. Slechts enkele ruimtes op de eerste verdieping worden gebruikt en daar wonen zijn ouders. Door de lage houten deuren loop ik naar binnen. Zijn moeder ligt op een met jute banden bespannen bed te slapen. Naast haar op de grond liggen een paar jonge neven onder een deken. Ze is achtenzestig jaar oud maar ziet er uit als iemand van ruim tachtig. Zo zegt Habib ietwat lacherig. Het zijn geen ingerichte ruimtes. Er staat een bed en verder een aluminium opslagkist in de hoek. Eenvoudiger kan het niet. De ruimte waar zijn vader verblijft idem dito. Fel verlicht zoals men dat hier gewend is. Van luxe en comfort is absoluut geen sprake. De familie wil het hele pand laten slopen om volledig nieuw te gaan bouwen waarbij ze op de begane vloer winkelruimtes willen creëren om te gaan verhuren. Hier zijn vergunningen voor nodig en die zijn met het schuiven van wat geld eenvoudig te verkrijgen. Ik kan er inmiddels wel om lachen. Iedereen geeft af op de corrupte overheid die miljarden wegsluist maar het is gewoon een onderdeel van de Indiase maatschappij. Zoals het ook in Nederland plaatsvindt. Alleen hier grotere vormen door onoverzichtelijk overheidsstructuur.
Terug bij het Jhankar hotel heb ik nog net tijd om me te douchen en word rond 21.00 uur weer opgehaald. Hier zijn dat de gebruikelijke tijden voor het avondeten. Van het restaurant buiten het centrum van Jodhpur moet je je echter niet veel voorstellen. Op een verdord grasveld staan een aantal plastic tuinsets en binnen zie ik een fel schijnend TL licht een sfeerloze ruimte verlichten. Het eten daartegen is prima. Het hebben van quality time met beide mannen is voor mij eerlijk gezegd belangrijker dan het voedsel. Hoe gek het ook klinkt, ik kom hier al jaren maar ben totaal geen fan van de Indiase keuken. Vanavond even geen werk gerelateerde gesprekken maar meer over hun privé leven. Hun droom om ooit richting Nederland te komen of andere delen van de wereld te zien. Ik hoop dat ik het ze kan helpen realiseren. De eigenaar van het restaurant is zo verheugd door mijn aanwezigheid dat hij graag een kort interview wil houden als we klaar zijn met eten. Ik als buitenlandse bezoeker helpt de status van zijn restaurant te verbeteren. Het klinkt bizar maar het is nog steeds zo, zeker in plaatsen waar men nog niet wordt overspoeld met buitenlanders.
Nu het werk er voor mij voorlopig op zit vandaag een vlucht richting Goa. Deze vertrekt vanaf de kleine luchthaven van Jodhpur die naast een militaire basis gelegen is op vijf kilometer vanaf het centrum. Het is de eerste keer dat ik vanuit Jodhpur richting Goa vlieg. Moest voorheen altijd eerst naar het 350 kilometer verderop gelegen Jaipur waar een groter internationaal vliegveld te vinden is. Geen onnodig tijdverlies dus. Ondanks dat hier slechts vijf of zes vluchten per dag zijn, toch twee uur van te voren aanwezig. Het gaat allemaal iets minder gestroomlijnd en dat kost heel veel tijd. Wanneer ik uiteindelijk in de hal bij de gates beland is het er overvol. Er zijn geen stoelen beschikbaar en alle looppaden staan vol met mensen. Alles veroorzaakt door vertraging van eerdere vluchten. Ben blij wanneer we eindelijk richting het vliegtuig mogen lopen.
Zie nog net een paar militaire jachtvliegtuigen landen wanneer ik het vliegtuig van Indigo Air binnenstap. De ruim een uur durende vlucht naar Mumbai verloopt voorspoedig als ook de vervolgvlucht richting het zuidelijker gelegen Goa gaat naar wens. Het is rond 18.00 uur wanneer we landen en ik een taxi neem richting Anjuna. Mijn verblijfplaats in Noord Goa waar ik de komende weken zal verblijven. Langzaam verdwijnt de grote rode zon achter de horizon wanneer we bezig zijn met de anderhalf uur durende rit. Ben erg benieuwd naar alle veranderingen sinds ik hier drie jaar geleden hier voor het laatst ben geweest. De wegen en bruggen zijn in ieder geval een stuk verbeterd. Het voelt vertrouwd wanneer we de laatste kilometers in het donker richting de kust rijden. Heb zoals de afgelopen keren een kamer geboekt bij het Florinda guesthouse welke op steenworp afstand van het strand gelegen is. Vlak achter het Lobo´s restaurant. Aangekomen zie ik overal de kerstverlichting nog hangen rond de binnenplaats met zijn groene beplanting en palmbomen. Er zit wel een gast aan een tafel maar geen Esprito te vinden. Hij is de eigenaar van het guesthouse maar is ziek naar huis gegaan. De sleutel van kamer 4 ligt op tafel, zo laat hij me weten via een berichtje. Heerlijk om hier weer te zijn. Een perfecte plek om me terug te trekken na alle hectiek die buiten te vinden is, zo merk ik later wanneer ik via het restaurant het strand bereik. Het is er druk met Indiase toeristen. Tijdens mijn wandeling over het smalle strand en langs de waterlijn zie ik dat corona hier wel iets teweeg heeft gebracht. Oude rieten strandhutten zijn vervangen door trendy clubs gemaakt van beton en staal en de muziek staat bij de een nog harder dan bij de ander. Het is een soort commerciële kermis geworden die volledig afgestemd is op de Indiase toerist. Geen groepen mannen die hier de schaars geklede westerse dames komen begluren maar gezinnen en stellen. Het is zoals de laatste vijf jaar overal in India zichtbaar is.
De groeiende welvaart ervoor gezorgd heeft dat de midden en bovenklasse steeds meer te besteden hebben en meer in eigen land reizen. Een gevolg is dat backpackers hostels verdwijnen en er steeds meer duurdere hotels voor in de plaats komen. Er wordt namelijk goed geld uitgegeven door deze bevolkingsgroep. Kon ik voorheen in Jodhpur nog overnachten voor 300 INR, nu is het minimaal 2000 INR. Gelijk een 23 Euro. Nog steeds goedkoper dan in Europa maar de comfort is niet te vergelijken. Het is mede de voornaamste reden dat er weinig backpackers in India te vinden zijn. Het is financieel namelijk minder aantrekkelijk om hier lang te zijn in vergelijking met landen als Thailand en Vietnam. Al moet ik bekennen dat ik daar ook niet meer naar op zoek ben. Het doet niets af bij de ontwikkelingen die duidelijk zichtbaar zijn. Nu kerst en nieuwjaar achter ons liggen is de grootste massa aan bezoekers verdwenen uit Anjuna wat resulteert in lege restaurants en clubs. Er is gewoon teveel van alles. Had eigenlijk niet verwacht dat de veranderingen in de afgelopen corona jaren zulke grote vormen hadden aangenomen. Het zegt alles over de economische groei in India, al merk je daar landinwaarts weinig van. Daar waar het grotendeel van de bevolking moeite heeft om zich staande te houden. Als je weet dat India 1,2 miljard inwoners heeft en ruim 30% een zeer goede levensstandaard heeft praat je nog steeds over 400 miljoen mensen die voldoende te besteden hebben. Het is alleen een triest gegeven dat de rest van de bevolking ver achterblijft bij deze groei zoals ook in Nepal het geval was. Ik drink nog een baco bij de Lilliput en zoek de rust op bij het guesthouse. Daar waar alles nog is zoals het was. Voor hoe lang nog? Ik zal het de komende dagen wel horen van Esprito.
Een heerlijk rustig begin van de dag waar ik enkele andere gasten ontmoet afkomstig uit het zuid Indiase Bangelore. Ze zijn hier voor een week vakantie. Ik heb door Vincent, een jongen in Anjuna die ik al jaren ken, een scooter laten regelen welke ik om 10.00 uur geleverd zal krijgen. Zoals afgesproken staat hij bij de hoofdweg te wachten. Krijg de sleutel in handen, betaal een voorschot en rijd er meteen mee naar de German Bakery voor een goed ontbijt. Het ligt iets verscholen in het binnenland op een paar kilometer afstand. Wordt er direct herkent door de jongens die er werken omdat dit steevast het begin van mijn dag is sinds ik hier in Goa kom.
En gelukkig, ook hier is weinig veranderd. Behalve dat er iets meer Indiase bezoekers te vinden zijn. De ontspannen sfeer hangt er nog steeds. Als ik na enkele uren terug bij het guesthouse ben word ik begroet door Esprito die inmiddels is opgeknapt. Het is een mooi weerzien. We praten bij over de afgelopen jaren en uiteraard over de ontwikkelingen in Anjuna. Iets waar hij niet aan mee wil werken. Hij weigert in te gaan op de wensenlijst die gesteld worden door Indiase gasten die willen reserveren. Koelkast, TV, Airco etc. Ze willen comfort maar Esprito wil het basic houden en kiest zijn gasten zelf uit. Het liefst helemaal geen Indiase mensen omdat ze luidruchtig zijn en helemaal niet in deze sfeer passen. Verkoopt daarom heel eenvoudig nee, ook al scheelt het in zijn portemonnee. Hij heeft hele goede banden met westerlingen die hier voor maanden verblijven om te overwinteren en waardoor prachtige vriendschappen zijn ontstaan. Ik kan me helemaal in zijn visie vinden. Alleen is de vraag, hoe lang houd je dit vol, wetende dat de weg naar vernieuwing overal om ons heen aan de weg timmert. Omdat de stranden hier vol een luidruchtig zijn kies ik er voor om naar het meer noordelijk gelegen Morjim te rijden. Daar waar de stranden ontzettend breed zijn en er slechts enkele uit riet opgebouwde strandtenten te vinden zijn. Het is daarnaast een mooie rit van iets meer dan een half uur met de scooter. De bezoekers die zich hier bevinden zijn een mix van Indiase en Russische toeristen. Voor Russen is India een van de weinige landen waar zij naartoe kunnen reizen zonder visumproblemen, al zijn ze in aantallen sterk gedaald t.o.v. jaren geleden. Tot eind van de middag blijf ik hier om vervolgens terug te rijden om de zonsondergang vanaf het strand in Anjuna te aanschouwen. Een schouwspel dat nooit verveeld. ´s Avonds wandel ik via het strand naar de Guru Bar waar een reggae band speelt. Het is slechts tien minuten wandelen maar aangekomen zie ik weinig drukte. Slechts een paar mensen aan de bar. Bestel een baco aan de bar en zie wel wat er gebeurd. Terwijl de band weer begint te spelen raak ik aan de praat met de jongedame die naast me komt staan. Kort stijl zwart haar waarvan de helft blauw is geverfd. Een opvallende jongedame. Het is Irin die oorspronkelijk uit Rusland komt maar nu al zeven jaar in zuid Goa woont. Ze is meegekomen met de gitarist van de band waarmee ze goed bevriend is. Irin is beroepsmuzikant, maakt zelf muziek en treed op in de grotere clubs in Goa. Met haar heb ik voor enkele uren hele interessante gesprekken. Ze leeft van haar passie voor muziek en heeft nog heel veel plannen. De band speelt ondertussen verder voor het handjevol bezoekers. Zie dat ze de grootste lol hebben op het podium dus de passie wint duidelijk van het plichtsbesef. Wanneer ik rond 23.00 uur terug wandel en de stalen poort bij het Florinda guesthouse achter me sluit zie ik de drie gasten uit Bangelore aan een tafel zitten met grote flessen bier.
Het is hun laatste avond in Goa. Ik begroet ze en besluit ze even te vergezellen. Ze werken allen in de IT industrie en zijn gekoppeld aan buitenlandse multinationals zoals Amazon. Twee kunnen vanuit huis werken en voor een van hen is het een vaste kantoorbaan. Voor haar is dit de eerste week vakantie in twee jaar tijd. Werkdagen van negen uur en meer zijn heel gewoon en door tijdsverschillen vaak werkzaam in avond en nachtelijke uren. Intelligente mensen maar ook voor hun ligt de werkdruk dus enorm hoog. Veranderen van baan is geen optie omdat de banen niet voor het oprapen liggen, zo krijg ik te horen. Je kunt je het bijna niet voorstellen als vrije Nederlander. Hun leven bestaat hoofdzakelijk uit werken, zes dagen in de week. Hoe bevoorrecht zijn wij in ons welvarende Nederland, waar mensen vijf dagen werken eigenlijk al te veel vinden. Voor een laatste keer gaan ze de zwoele zeelucht opsnuiven op het strand en genieten van de laatste momenten hier in Goa. Voor mij is het vertrek voorlopig nog niet aan de orde. Wat een geluksvogel ben ik eigenlijk.
De nacht is onrustig maar hoop op het strand voldoende rust te vinden. Het is overigens heerlijk weer hier. Overdag rond de dertig en ’s nachts een tweeëntwintig. Hoe anders is dat in het noordelijker gelegen Delhi. Las dat de komende week extreme kou wordt verwacht. Temperaturen van net boven het vriespunt zijn nog niet eerder voorgekomen. Denk meteen aan al die mensen die buiten de nacht doorbrengen. Al de daklozen die buiten op de grond slapen en de bestuurders van de fietsriksja’s die hun achterbank als slaapplaats benutten. Het is bijna niet voor te stellen hoe zwaar de komende nachten voor deze mensen zullen zijn.
Voor mij begint de dag als iedere dag. Maak ook iedere ochtend even een praatje met Harjeet die samen met zijn oom werkt bij het Lobo´s restaurant dat ik doorkruis wanneer ik naar het strand loop. Beiden afkomstig uit het hoge noorden. Zijn oom werkt er al acht jaar en Harjeet is meegekomen omdat er voor hem als elektricien geen werk was. Voor zes maanden werken ze hier. Lange dagen van 06.30 tot 22.30, zeven dagen in de week. Ze vinden onderdak in een kamer in het gebouw gekoppeld aan het restaurant en meer ontspanning dan een vroege ochtendwandeling langs het strand en iedere dag even bellen met het thuisfront hebben ze niet. Zodra thuis brengt hij drie weken door met zijn familie en gaat vervolgens aan het werk in een restaurant in een stad in het noorden waarbij hij vier dagen per maand naar huis mag. In totaal ziet hij zijn vrouw en kinderen dus rond de veertig dagen per jaar. Alles om hen van levensonderhoud te voorzien. Dit is in veel landen in Azië de harde werkelijkheid. Tijdens het WK voetbal in Qatar is er veel te doen geweest over het aantal dodelijke slachtoffers onder arbeidsimmigranten. Mensen die alles opofferen voor iets meer salaris om zo hun familie een betere toekomst te kunnen bieden onder erbarmelijke voorwaarden. Het is even onder de aandacht geweest en verdwijnt langzaam weer naar de achtergrond. Gaat iedereen weer verder met het luxe leven waar een ieder van kan genieten. Dat is onze werkelijkheid. Ik vertoef vandaag wederom op het strand bij Morjim waar je kilometers kunt wandelen langs de waterlijn zonder veel strandgasten tegen te komen. Eet ’s avonds bij het Oasis restaurant aan de hoofdweg in Anjuna en zoek later een plek op het strand ver weg van alle drukte om er te genieten van de golven die zich onophoudend stukslaan op de kust.
Zie de rode en groene lichtjes van de vissersboten die in het donker op zee verblijven. Denk daarbij aan mijn tijd bij de marine. Wanneer ik in de toren stond van de onderzeeër de Tonijn om met een verrekijker de scheepvaart in de gaten houden wanneer we aan de oppervlakte over zee voeren. Aan het stuur of bakboord licht de koers konden aflezen. Het geluid van de zee en de rust die het met zich mee brengt. Kan hier echt uren naar kijken. Wanneer de strandtent eigenaar zijn laatste stoel wil opbergen, voor mij het signaal om deze dag af te sluiten. Laten er nog vele als deze volgen.
Dutch
Arabic
Chinese (Simplified)
English
French
German
Italian
Portuguese
Russian
Spanish